De consument moet erop kunnen vertrouwen dat een biologisch product ook echt biologisch is. In het Toezichtplan 2024 staat hoe Skal er dit jaar op gaat toezien dat de bio-verordening in Nederland wordt nageleefd. Er worden onder andere onaangekondigde inspecties en monsternames uitgevoerd. Als bedrijven zich herhaaldelijk niet aan de regels houden, is decertificering de uiterste consequentie.
De belangrijkste taak van team Toezicht is misschien wel het borgen van consumentenvertrouwen. “Dat is de drijfveer voor alles wat we doen”, vertelt Senior Specialist Richard Soons. “De consument moet erop kunnen vertrouwen dat een biologisch product ook echt biologisch is.”
Team Toezicht zorgt ervoor dat bedrijven de bio-verordening zo goed mogelijk naleven en mogelijke risico’s worden vermeden. Duidelijke communicatie en handhaving spelen daarbij een grote rol. “Het is belangrijk dat bedrijven weten hoe wij de wettekst interpreteren, waaraan ze moeten voldoen en waarop wij controleren. Maar ook dat het grote consequenties kan hebben als de regels niet worden nageleefd.”
Skal staat voor een betrouwbaar biologisch product en wil zelf ook betrouwbaar zijn en proportionele, goed onderbouwde maatregelen nemen. De inzet is in principe het verhogen van de naleving. Pas als een bedrijf structureel niet voldoet, kan het maatregelen worden opgelegd, die steeds zwaarder worden. Denk aan verscherpt toezicht, opschorting van (een deel van) het certificaat en in het uiterste geval kan (een deel van) het certificaat worden ingetrokken. “Opschorting en decertificatie zetten we niet zomaar in, want daarmee kun je bedrijven grote schade toedoen. Daar gaat een lange geschiedenis van afwijkingen, informeren en het opleggen van herstelmaatregelen aan vooraf.”
Als onafhankelijk toezichthouder moet ook Skal aan allerlei wettelijke verplichtingen voldoen. Naast de gebruikelijke jaarlijkse inspecties is Skal verplicht om extra controles uit te voeren. Het gaat om extra inspecties bij 10 procent van de aangesloten bedrijven met een hoog risicoprofiel, 10 procent van de inspecties moet onaangekondigd worden uitgevoerd en er moeten monsternames worden genomen bij 5 procent van de bedrijven. In het Toezichtplan 2024 staat duidelijk hoe Skal aan die wettelijke verplichtingen gaat voldoen. Daarnaast worden er extra inspecties en onderzoeken gedaan op traceerbaarheid, ketenonderzoeken en productregistraties.
Voldoet een bedrijf ook als het niet weet dat Skal langskomt?
“Traceerbaarheid is een belangrijk thema waarop we extra controleren”, aldus Soons, die coördinator is van het Toezichtplan. Ook dierenwelzijn is een groot thema. Als een bedrijf weet dat er een inspecteur langskomt, voldoen bedrijven meestal wel aan de eisen. Maar voldoet een bedrijf ook als het niet weet dat Skal langskomt? Soons: “Mogen de dieren naar buiten? Is er voldoende schoon en droog strooisel voor de dieren om op te liggen? Krijgen ze voldoende daglicht? Is de bezettingsgraad goed? Dat zijn allemaal dingen die je van dag tot dag kunt aanpassen. Daarom komen we daar ook onaangekondigd op controleren.”
Skal krijgt regelmatig signalen van mogelijke niet-naleving. De meldingen komen van inspecteurs, concurrenten, afnemers, de sectororganisatie Bionext, maar ook van consumenten. Het kan gaan over bedrijven die biologische producten aanbieden of verwijzen naar biologisch terwijl ze niet bij Skal zijn aangemeld. 'Biologisch' is een beschermde term die je alleen mag gebruiken als je bent geregistreerd bij Skal. Ook bedrijven die zich hebben uitgeschreven, worden steekproefsgewijs gecontroleerd. Meestal is er volgens Soons geen kwade opzet in het spel, maar af en toe blijkt iemand stiekem toch biologisch aan te bieden. “Dat is gewoon oneerlijke concurrentie ten opzichte van de bedrijven die wel gecertificeerd zijn. Formeel is het ook consumentenmisleiding.”
Soms wordt er na een beoordeling besloten niets met een signaal te doen. “We krijgen wel eens signalen waar we niet zo veel mee kunnen. Bijvoorbeeld over biologische appels die plakkerig en vettig aanvoelen, alsof ze bespoten zijn. Wij weten dat er soms een waslaagje op rijpere appels kan ontstaan, dus we zien dat niet als een gegronde reden voor verder onderzoek.” Voedselveiligheidsgerelateerde issues worden doorgestuurd naar de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit).
“Ook bedrijven die zich hebben uitgeschreven, worden steekproefsgewijs gecontroleerd”
Soms is een administratieve controle voldoende, maar volgens Soons wordt relatief vaak gekozen voor een onaangekondigde inspectie. “Als je een melding krijgt dat er iemand aan het spuiten is met gewasbeschermingsmiddelen, dan wil je daar eigenlijk gelijk naartoe. Daar hebben we in het Toezichtplan uren voor gereserveerd. We kijken dan of een inspecteur in de buurt ter plekke informatie kan ophalen en monsters kan nemen.”
Het hoort bij de rol van toezichthouder om signalen van misbruik uiterst serieus te nemen, vindt Soons. Skal mag niets terugkoppelen naar de melder, omdat het bij de bedrijfsvoering om privacygevoelige informatie gaat. Maar er wordt altijd serieus naar meldingen gekeken, dus als je vermoedt dat er misstanden zijn, meld ze dan aan ons.
Skal is verplicht om bij 5 procent van de ruim 5000 exploitanten monsters te nemen. Jaarlijks gaat dat om ongeveer 300 monsters. Dit staat los van de importzendingen, die door een apart team worden bemonsterd.
In 2023 heeft Toezicht extra aandacht besteed aan percelen op afstand. Bij reguliere inspecties worden alleen percelen rondom de huiskavel geïnspecteerd. “De percelen op afstand zien we dan niet, dus we weten niet wat daar gebeurt.”
Uit de monsters bleek geen actief gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Wel werden er in lage hoeveelheden residuen die zijn overgewaaid van nabijgelegen percelen gevonden. “Drift hoeft geen reden te zijn om het product niet meer biologisch te laten zijn. In principe moet een teler genoeg preventieve maatregelen nemen om drift te voorkomen, maar dat is niet altijd afdoende. Als wij positieve monsters krijgen, dan bepaalt een team dat gespecialiseerd is in residuen of het product de biologische status mag behouden. Vaak is dat het geval als het gevonden residu geen toepassing heeft in het betreffende gewas en de gevonden hoeveelheid heel laag is.”
Traceerbaarheid is een belangrijk thema waarop we extra controleren
Dit jaar wordt voor het eerst ook groente en fruit bemonsterd in de opslaglocaties die de distributiecentra beleveren die weer spullen naar de winkels brengen. “Daar liggen grote partijen groente en fruit uit Nederland of Europese lidstaten die klaar liggen voor de consument. Voldoen die producten ook aan de biologische eisen als we gaan bemonsteren en analyseren? Of kunnen we daar toch gewasbeschermingsmiddelen op vinden? En zo ja, kunnen we daar een oorzaak bij vinden? Daarbij speelt een goede traceerbaarheid weer een rol.” Naast dierenwelzijn ligt in 2024 daar de focus op: zijn er op de producten die worden verkocht aan de consument als biologisch geen residuen te vinden.
Aan plannen voor 2025 wordt ook al gewerkt. “Onaangekondigde inspecties vinden nu vooral plaats bij landbouw en bij verkoop en consument. We willen gaan kijken hoe we effectief onaangekondigde inspecties bij bereidingsbedrijven kunnen doen.” Lastig daarbij is dat er niet altijd iedere dag biologische activiteiten worden uitgevoerd. Als Skal onaangekondigd komt, moet er wel wat te controleren zijn. “Ik denk dat daar wel oplossingen voor te verzinnen zijn.”
Als inspecteur bij Skal voer ik wekelijks inspecties uit bij importeurs. Bij de import van biologische producten worden veel extra eisen gesteld om de...
Skal houdt extra toezicht op het naleven van de biologische verordening bij bedrijven via gerichte inspecties. In 2024 is één van de thema’s: onvoorbereide massabalans. Inmiddels zijn er al meerdere inspecties ‘onvoorbereide massabalans’ uitgevoerd. Waarom is de massabalans zo belangrijk in de bio-wetgeving en welk risico wordt hiermee voorkomen? Tijd...
Er zijn best wel veel misvattingen over de samenstelling van een biologisch product. Angelique Smit, senior certificatiemedewerker, legt uit hoe het zit met die 95% norm.
De biologische sector heeft het tij mee, constateert directeur Nicolette Klijnhout-Klijn. Zowel het Rijk als de EU zetten in op groei van de biologisc...
JuicEvolution is een vrij nieuw sapmerk dat transparantie en gezondheid hoog in het vaandel heeft staan. Een grote fabriek in Turkije produceert de bi...
In de biologische veehouderij is weidegang of uitloop een belangrijk uitgangspunt. Als het weideseizoen weer is begonnen, start ook het toezicht van S...
